Polska uchodzi za jurysdykcję, w której stosunkowo trudno jest dochodzić odszkodowania w sprawach o naruszenie praw IP i zasad uczciwej konkurencji przede wszystkim ze względu na surowe wymogi dowodowe. Najczęściej dochodzone są zatem jedynie roszczenia niepieniężne, co często nie stanowi wystarczająco dotkliwej sankcji dla naruszycieli.

Warto zatem pamiętać, że w większości spraw dotyczących naruszeń praw własności intelektualnej możliwe jest również podniesienie roszczenia o tzw. pokutne na podstawie art. 18 ust. 1 pkt 6 Ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Ochrona wynikająca z tej ustawy często może uzupełniać ochronę przewidzianą dla praw wyłącznych.

Co to jest pokutne?

Podmiot, wobec którego popełniony został czyn nieuczciwej konkurencji może żądać odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego – jeżeli czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony (tzw. pokutne).  W pozwie należy wskazać określoną instytucję, która jest powołana do prowadzenia ww. działalności oraz kwotę dochodzonego pokutnego.

Jakie są zasady ustalania wysokości pokutnego?

Przyjmuje się, że pokutne powinno być odpowiednie do rozmiaru naruszenia lub zagrożenia interesu pokrzywdzonego przedsiębiorcy, klienta lub interesu publicznego. Niemniej jednak, wysokość szkody jest irrelewantna dla wysokości pokutnego. W orzecznictwie wskazuje się, że przy ustalaniu pokutnego, pod uwagę należy brać: rozmiar i częstotliwość naruszeń, krąg adresatów czynu, sposób działania sprawcy, rodzaj interesów, których dotyczyło naruszenie (wyrok SA w Warszawie z dnia 11 grudnia 2008 r., I ACa 565/08, niepubl.; wyrok SA w Szczecinie z dnia 4 lipca 2007 r., I ACa 400/07, LEX nr 516577).

Przykłady z orzecznictwa

Wysokość pokutnego może się znacząco różnić w zależności od konkretnego stanu faktycznego sprawy. Ustawodawca nie ustanowił żadnych przedziałów kwotowych, których mógłby dochodzić poszkodowany przedsiębiorca. Kwoty zasądzane przez polskie sądy mogą się od siebie znacząco różnić. Poniżej kilka przykładów:

• kwota 500.000 złotych – Wyrok SA w Warszawie z 10.06.2009 r., I ACa 207/09, LEX nr 1641285 – spółka telewizyjna naruszyła przepis art. 16 ust. 1 pkt 1 u.z.n.k. w zw. z art. 16a ust. 7 ustawy o radiofonii i telewizji poprzez nieuzasadnioną i nadmierną emisję reklam w przerwach między poszczególnymi częściami odcinków audycji;
• kwota 50.000 złotych – Wyrok SO w Warszawie z 23.05.2023 r., XXII GW 292/21, LEX nr 3613732 – spółka produkująca mleko dla niemowląt naruszyła przepis art. 16 ust. 1 pkt 2 u.z.n.k. poprzez stosowanie reklamy wprowadzającej w błąd i stosowanie hasła reklamowego „Nic nie jest bliższe mleku mamy” odnosząc się do opisu swojego produktu;
• kwota 25.000 złotych – Wyrok SN z 28.03.2019 r., I CSK 26/18, LEX nr 2650329 – spółka prowadząca działalność prasową naruszyła art. 3 ust. 1 u.z.n.k. poprzez zatytułowanie swojego pisma w sposób nawiązujący do nazwy serwisu internetowego powódki;
• kwota 10.000 złotych – Wyrok SO w Warszawie z 18.12.2018 r., XX GC 675/10, LEX nr 2680816 – spółka produkująca odzież naruszyła art. 3 ust. 1 u.z.n.k. poprzez bezprawne wykorzystanie projektów bielizny powódki;
• kwota 2.000 złotych – Wyrok SA w Szczecinie z 4.07.2007 r., I ACa 400/07, LEX nr 516577 – spółka produkująca separatory naruszyła art. 16 ust. 1 pkt 2, art. 16 ust. 3 oraz art. 14 u.z.n.k. poprzez rozpowszechnianie wśród kontrahentów i klientów powoda pisma zatytułowanego „Porównanie rozwiązań technicznych separatorów U. oraz S.”, w którym spółka dokonała nierzetelnej analizy.

Koszt dochodzenia roszczenia

W przypadku roszczeń niepieniężnych z art. 18 ust. 1 u.z.n.k., takich jak np. żądanie zaniechania niedozwolonych działań, opłata sądowa jest stała i wynosi 300 złotych (art. 26a ust. 1 pkt 2 Ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych). Tymczasem w przypadku żądania zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel, opłata sądowa będzie wynosić 1/5 wartości roszczenia (np. w przypadku dochodzenia kwoty 30.000 złotych pokutnego – opłata sądowa wyniesie 1.500 złotych). Opłata sądowa od roszczenia o zasądzenie pokutnego może być zatem wyższa niż łącznie roszczeń niepieniężnych. Jest to być może powód, dla którego uprawnieni stosunkowo rzadko korzystają z tego środka ochrony.

Podsumowanie

Sankcje pieniężne uchodzą za bardziej dotkliwe dla naruszycieli. Pokutne może zatem wpływać na skuteczność ochrony praw IP i uzupełniać katalog roszczeń mających na celu ich ochronę. Może też wpływać na wolę zawarcia ugody przez naruszyciela. Zasądzone przez sąd środki pieniężne będą też służyć celom publicznym związanym ze wspieraniem kultury. W ten sposób dotkliwa, ale często niewymierna szkoda, której doznaje uprawniony z powodu nieuczciwych działań naruszyciela, może przyczynić się pośrednio do realizacji celów służących ogółowi społeczeństwa.