Odpowiedzialność karna za naruszenie praw własności intelektualnej nie jest ujednolicona prawem UE. Niemniej jednak TSUE wypowiedział się na jej temat w jednym z ostatnich wyroków, stwierdzając, że zagrożenie karą pozbawienia wolności nie powinno być zbyt wysokie ze względu na przepisy Karty Praw Podstawowych UE.

(Wyrok TSUE z 19 października 2023 r., sygn. akt C-655/21) 

Bułgarski sąd miał wątpliwości, czy:

• sankcje dotyczące naruszenia praw do znaku towarowego – wskazane w bułgarskim kodeksie karnym (od 5 do 8 lat pozbawienia wolności i grzywny od 5000 do 8000 BGN) – są zgodne ze standardami dyrektywy 2004/48/WE w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej i Kartą Praw Podstawowych Unii Europejskiej;
• używanie w obrocie handlowym znaku towarowego bez zgody właściciela prawa wyłącznego stanowi delikt administracyjny (art. 127 ust. 1 obecnej ZMGO) czy przestępstwo (art. 172b kodeksu karnego).

W wyniku kontroli przeprowadzonej w 2016 r. w firmie G. ST. T. (jednoosobowa działalność gospodarcza), której działalność polega na sprzedaż odzieży wykazano, że firma wprowadzała podróbki. Prokuratura stwierdziła, że działalność prowadzona przez G. ST. T. spowodowała „szkodę znacznej wartości” – wartość towarów oszacowano na 1 404 590 BGN (około 718 000 EUR) w przypadku towarów „oryginalnych” i na 80 201 BGN (około 41 000 EUR) w przypadku „podrobionych” – zarzucając popełnienie przestępstwa naruszenia znaków towarowych (art. 172b ust. 2 bułgarskiego kodeksu karnego).

TSUE w swoim wyroku podkreślił, że:

1. dyrektywa 2004/48 nie reguluje problematyki procedur i sankcji karnych znajdujących zastosowanie w przypadku naruszeń praw własności intelektualnej, przyznając jednocześnie państwom członkowskim kompetencję do ustanawiania norm na mocy prawa krajowego. Pytania sądu dotyczące porównania bułgarskiego prawa karnego z dyrektywą 2004/48/WE zostały uznane za niedopuszczalne.
2. prawa podstawowe gwarantowane w karcie praw podstawowych mają zastosowanie we wszystkich sytuacjach podlegających prawu Unii, ale nie poza takimi sytuacjami. Tymczasem porozumienie ustanawiające WTO, które obejmuje porozumienie TRIPS, zostało zawarte przez Unię i wobec tego od chwili jego wejścia w życie stanowi integralną część prawa Unii. Art. 61 porozumienia TRIPS nakłada obowiązek ustanowienia procedur karnych, które mogą doprowadzić do zastosowania skutecznych, odstraszających i proporcjonalnych sankcji.

Mając powyższe na uwadze, państwo członkowskie wypełniając obowiązek ustanowiony w art. 61 porozumienia TRIPS – stosuje prawo Unii – co w rezultacie powoduje obowiązek zastosowanie karty praw podstawowych.

3. przepisy ustawy karnej powinny przestrzegać określonych wymogów dostępności i przewidywalności w odniesieniu zarówno do definicji przestępstwa, jak i określenia kary. Jednakże, TSUE wskazał, że państwa członkowskie mogą zdecydować, że ten sam czyn będzie zagrożony łącznie sankcją administracyjną i sankcją karną.
4. surowość sankcji powinna być adekwatna do wagi naruszeń, które są nimi zagrożone, w szczególności poprzez zapewnienie rzeczywiście odstraszającego skutku, bez wykraczania przy tym poza to, co jest niezbędne do realizacji tego celu.

Zdaniem TSUE – Kara pozbawienia wolności od 5 do 8 lat oraz kara grzywny w wysokości od 5000 do 8000 BGN, jest odpowiednia do osiągnięcia prawnie uzasadnionych celów realizowanych przez art. 61 porozumienia TRIPS. Niemniej, Trybunał wskazał, że zagrożenie karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od 5 lat za używanie znaku towarowego bez zgody właściciela prawa wyłącznego – również w przypadku, w którym skutki w obrocie handlowym są nieznaczne, nawet mimo umyślnego i wielokrotnego ich popełniania – nie daje gwarancji, iż surowość nałożonych sankcji nie będzie niewspółmierna.

Mając powyższe na uwadze, TSUE wskazał, że art. 49 ust. 3 karty praw podstawowych stoi na przeszkodzie przepisowi krajowemu, który w przypadku używania w obrocie handlowym znaku towarowego bez zgody właściciela prawa wyłącznego ustala dolną granicę kary pozbawienia wolności na czas nie krótszy od 5 lat.

Podsumowanie:

W wyroku Trybunał potwierdził, że to samo zachowanie może być kwalifikowane zarówno jako delikt administracyjny, jak i przestępstwo, bez wskazania kryteriów pozwalających na dokładne rozgraniczenie deliktu administracyjnego od przestępstwa.

Ponadto, Trybunał wskazał, iż minimalna kara 5 lat pozbawienia wolności będzie sprzeczna z art. 49 ust. 3 Karty praw podstawowych.

Pełen tekst orzeczenia: https://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text=&docid=278792&pageIndex
=0&doclang=PL&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=3602964