W ostatnim czasie, sztucznej inteligencji udało się zająć pierwsze miejsce w konkursie na najlepszy obraz oraz zdobyć wyróżnienie w prestiżowym konkursie fotograficznym. Ponadto, sztuczna inteligencja coraz lepiej radzi sobie w sektorze muzyki, literatury, a także de facto w większości dziedzin wymagających twórczego podejścia do dowolnego zadania, czy zagadnienia.

1. Dzieła tworzone przy użyciu narzędzi AI

Malarstwo

W konkursie Colorado State Fair Fine Arts Competition, który odbył się na przełomie sierpnia i września 2022 roku, do kategorii malarstwo mogli zgłaszać się artyści wykorzystujący technologię cyfrową. Zwycięzcą konkursu okazał się Jason M. Allen, któremu wygraną przyniósł obraz pt. „Théâtre D’opéra Spatial”.

Autor nie stworzył swojej pracy przy pomocy pędzla, czy zwykłych graficznych programów komputerowych. Obraz powstał przy użyciu Midjourney – narzędzia to tworzenia obrazów, które korzysta ze sztucznej inteligencji. Jason M. Allen stworzył swoje dzieło wpisując tekst, na podstawie którego Midjourney fragmentami generował obraz. Po raz pierwszy dzieło wygenerowane przez sztuczną inteligencję otrzymało taką nagrodę.

Fotografia

Sztuczna Inteligencja odniosła również sukces 13 kwietnia 2023 w konkursie fotograficznym Sony World Photography Awards. Nagroda za najlepszą fotografię w kategorii kreatywność została przyznana niemieckiemu artyście Boris’owi Eldagsen, który swoją fotografię stworzył przy pomocy AI. Ostatecznie artysta nie przyjął nagrody wskazując, że jego celem było zapoczątkowanie debaty na temat dzieł tworzonych przez sztuczną inteligencję. Ponadto podkreślił, że dzieło AI nie jest fotografią. 

Muzyka

Popularność zyskują również utwory muzyczne generowane przez sztuczną inteligencję. W taki sposób powstała m.in. nowa piosenka Nirvany – Drowned in the Sun. Utwór został stworzony przy użyciu systemu Google Magenta, który zajmuje się tworzeniem muzyki za pośrednictwem procesów uczenia maszynowego. Po dokonaniu analizy 30 utworów Nirvany narzędzie AI wygenerowało zarówno muzykę jak i tekst piosenki.

Innym przykładem może być eksperyment, w którym sztuczna inteligencja była „uczona”  dzieł Elvisa Presleya. Aplikacja o nazwie Jukebox wygenerowała nową kompozycję, której Presley nigdy nie wykonał. Istotne jest, że utwór nie opierał się wprost na żadnych fragmentach czy próbkach, a piosenka została skomponowana od podstaw.

Film

Aplikacje oparte na sztucznej inteligencji, które są zdolne do wygenerowania filmów czy obrazów są stosowane nawet przez tak duże firmy jak Marvel Studios. Jak ujawnił reżyser najnowszego serialu na platformie Disney+, czołówka serialu „Tajna Inwazja” została wygenerowana przy pomocy sztucznej inteligencji.

Chat GPT

Ponadto, coraz więcej dzieł powstaje za pomocą Chata GPT (o którym pisaliśmy w poprzednim artykule). Podkreśla się, że obecnie w sklepie Amazona dostępne jest około 200 książek, których autorem jest aplikacja od OpenAI. Przykładem, może być książka pt. “The Wise Little Squirrel: A Tale of Saving and Investing”, której nie tylko treść, lecz również ilustracje zostały wygenerowane przez sztuczną inteligencję. Chat GPT zdolny jest również do pisania wierszy, opowiadań, a nawet prostych kodów źródłowych aplikacji.

2. Czy dzieła tworzone przez AI są utworem w rozumieniu przepisów prawnoautorskich?

Na początek należy odróżnić dzieła tworzone jedynie przy pomocy komputera – zdefiniowane już w literaturze i orzecznictwie – od dzieł, które są generowane przez sztuczną inteligencję. Pogląd, że ochrona prawnoautorska przysługuje wyłącznie utworom stworzonym przez człowieka został utrwalony w wielu jurysdykcjach: zarówno w prawie polskim jak i niemieckim,  hiszpańskim, amerykańskim  czy francuskim.  Powyższe podzielił również TSUE, który wielokrotnie podkreślał, że oryginalność utworu musi być odzwierciedleniem własnej intelektualnej twórczości autora, który ponadto musi uzewnętrznić swoje twórcze zdolności odciskając na dziele swoje osobiste piętno (C-145/10 oraz C-429/08). Konsekwencją powyższej tezy jest wymóg pochodzenia  utworu  wyłącznie  od człowieka (tak Janusz Barta i Ryszard Markiewicz). Oznacza to, że dzieło wygenerowane przez sztuczną inteligencję raczej nie będzie cieszyło się prawnoautorską ochroną.

Powyższy pogląd potwierdził również najnowszy wyrok wydany 18 sierpnia 2023 roku w Stanach Zjednoczonych. Sprawa dotyczyła powództwa przeciwko amerykańskiemu Urzędowi Praw Autorskich (US Copyright Office), który odmówił praw autorskich Stephenowi Thalerowi do obrazu wygenerowanego przez sztuczną inteligencję. W wyroku sąd podzielił pogląd Urzędu Praw Autorskich i wskazał, że dzieła sztuki generowane przez sztuczną inteligencję nie mogą być chronione, gdyż ludzkie autorstwo jest podstawowym wymogiem prawa autorskiego.

Jednakże, w literaturze pojawiają się również inne poglądy. Jak wskazują niektórzy autorzy, utwory generowane przez sztuczną inteligencję mogą być objęte prawnoautorską ochroną, jeśli jego decydujący kształt będzie zależeć od człowieka, którego działanie nie będzie miało wyłącznie technicznego charakteru. Przykładowo, generując obraz za pomocą AI, człowiek sformułuje polecenie w bardzo szczegółowy i rozbudowany sposób ograniczając swobodę algorytmów.

Obecnie przeważający pogląd wskazuje jednak, że z uwagi na przesłankę twórczości, która wynika z ludzkiej natury, przedmiotem ochrony prawnoautorskiej może być wyłącznie obiekt stanowiący efekt działalności człowieka. Wydaje się, że jest to pogląd dominujący i nie można się spodziewać bez zmiany przepisów, aby sądy wypracowały inną linię orzeczniczą.

3. Naruszenie praw autorskich przez sztuczną inteligencję

Warto zaznaczyć, że coraz więcej kontrowersji budzi sposób w jaki działają narzędzia oparte na AI, które są odpowiedzialne za tworzenie muzyki, obrazów czy fotografii. Aplikacje takie jak m.in. ww. Midjourney czy DALL-E korzystają z milionów obrazów znajdujących się w otwartej sieci, a następnie dzięki wyuczonym algorytmom i możliwości rozpoznawania wzorców mają możliwość generowania nowych obrazów w tym samym stylu.

Mając to na uwadze, artyści, którzy przesyłają swoje prace do Internetu, mogą przyczyniać się do szkolenia różnych narzędzi AI. W ten sposób, może dojść do zapożyczeń z ich utworów, a w konsekwencji do naruszenia praw autorskich.

Kolejną kwestią jest aspekt ekonomiczny. Jeśli AI wykorzysta istniejące utwory muzyczne do stworzenia nowej muzyki, to skomplikowana może okazać się kwestia rekompensaty i jej wysokości.

Więcej informacji na ten temat w naszym następnym artykule dotyczącym sporów sądowych i naruszeń praw autorskich w związku wykorzystaniem sztucznej inteligencji.

4. Regulacje prawne – rozwiązanie problemu?

Obecnie powyższe problemy dotyczące praw autorskich nie zostały uregulowane w Polsce na poziomie krajowym czy unijnym. Jednakże, 20 października 2020 r. Parlament Europejski przyjął rezolucje w sprawie praw własności intelektualnej w dziedzinie rozwoju technologii sztucznej inteligencji (2020/2015(INI)). Co istotne, PE podkreślił różnicę między twórczością wytworzoną przez człowieka za pomocą AI a twórczością wygenerowaną przez AI. Ponadto, wskazane zostało, że w przypadku gdy AI jest wykorzystywana wyłącznie jako narzędzie wspomagające autora w procesie tworzenia, nadal zastosowanie mają obecne ramy własności intelektualnej.

W ostatnim czasie, nowe rozwiązanie dotyczące praw autorskich przyjęły również Chiny. Akt prawny dotyczący zarządzania generatywnymi usługami sztucznej inteligencji wszedł w życie 15 sierpnia 2023 r. Jednym z założeń nowej regulacji, jest uniemożliwienie wykorzystania danych, które naruszają własność intelektualną, do rozwoju generatywnej sztucznej inteligencji.

Ponadto, Chiny były pierwszym państwem, gdzie sąd przyznał prawa autorskie do materiału stworzonego przez sztuczną inteligencję. Sprawa dotyczyła artykułu, który został napisany przez aplikację Dreamwriter opartej na sztucznej inteligencji, do której licencję miała spółka STCS. Chiński sąd stwierdził, że prawa autorskie do artykułu przysługują spółce STCS, zaś spółka konkurencyjna która udostępniła omawiany artykuł na swojej stronie internetowej – musi zrekompensować straty.

5. Podsumowanie

Powyższe problemy w obecnej chwili nie mogą być ostatecznie rozwiązane z uwagi na brak odpowiednich regulacji dotyczących praw autorskich i sztucznej inteligencji.

Mając to na uwadze, należy zaznaczyć, że na ten moment przyjmuje się, że ochroną prawnoautorską mogą cieszyć się utwory, których twórcą jest człowiek. Można też się spodziewać, że w sądach będzie inicjowanych coraz więcej sporów o naruszenie praw autorskich, które dotyczyć będą wykorzystania cudzych utworów przez narzędzia oparte na sztucznej inteligencji.

Pełen tekst rezolucji Parlamentu Europejskiego: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=OJ%3AJOC_2021_404_R_0007