Roszczenie o udzielenie informacji na temat naruszenia zostało wprowadzone do polskiego systemu prawnego w wyniku implementacji Dyrektywy 2004/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej. Początkowo regulacja była odrębna dla praw własności przemysłowej (Ustawa z dn. 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej) oraz praw autorskich (Ustawa z dn. 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych). Regulacje wzbudzały rozbieżności w orzecznictwie i doktrynie, zarzucano również niezgodność z ww. dyrektywą.

 Środki pomocnicze w dochodzeniu roszczeń

Regulacja roszczenia o udzielenie informacji została zmieniona na jednolitą dla wszystkich praw własności intelektualnej wraz z nowelizacją przepisów Kodeksu postępowania cywilnego w 2020 r. i stała się częścią nowo dodanych przepisów dotyczących postępowania w sprawach własności intelektualnej. Wniosek o udzielenie informacji jest jednym z tzw. środków pomocniczych, które mają ułatwić dochodzącemu ochrony wywiązania się z obowiązków dowodowych. Do środków tych należą: wezwanie do udzielenia informacji, zabezpieczenie środka dowodowego oraz wyjawienie lub wydanie środka dowodowego. Jak wiadomo, w przypadku naruszenia dóbr niematerialnych, zwykle oszacowanie szkody czy zakresu naruszenia jest szczególnie trudne do udowodnienia. Dlatego, ww. środki pomocnicze, w tym roszczenie o udzielenie informacji, mają istotne znaczenie dla skutecznej ochrony praw własności intelektualnej. Obowiązujący aktualnie stan prawny można uznać za adekwatny i zgodny z dyrektywą. Niemniej jednak nadal wywołuje on wiele rozbieżności interpretacyjnych, a praktyka sądowa nadal odbiega od oczekiwań właścicieli praw zapewnienia większej skuteczności postępowań cywilnych w Polsce.

Zakres stosowania przepisów

Zgodnie z art. 479¹¹³ §1 KPC: „Na wniosek uprawnionego, jeżeli wykaże on w sposób wiarygodny okoliczności wskazujące na naruszenie, sąd może przed wszczęciem postępowania w sprawie o naruszenie lub w jego toku aż do zamknięcia rozprawy w pierwszej instancji wezwać naruszającego do udzielenia informacji o pochodzeniu i sieciach dystrybucji towarów lub usług, jeżeli jest to niezbędne dla dochodzenia roszczenia”. Ponadto w art. 479¹¹⁵ §1 KPC wskazano, jakich konkretnie danych może dotyczyć wezwanie, a są to m.in. informacje dotyczące producentów, wytwórców, dystrybutorów czy dostawców, a także ilości i ceny zamówionych towarów i świadczonych usług. Sąd uwzględnia wniosek o wezwanie do udzielenia informacji, jeżeli spełniona zostanie przesłanka wymieniona w art. 479¹¹⁶ pkt. 1) KPC tj. wiarygodne wykazanie naruszenia prawa własności intelektualnej.

Jedną z najbardziej istotnych wątpliwości interpretacyjnych jest kwestia tego, czy wniosek o udzielenie informacji przysługuje również w postępowaniach dotyczących naruszenia zasad uczciwej konkurencji. Zgodnie z art. 479⁸⁹ §1 i 2 KPC sprawy własności intelektualnej, do których mają zastosowanie środki pomocnicze, obejmują sprawy o ochronę: praw autorskich i pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw na dobrach niematerialnych (§1), a także sprawy o zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji oraz ochronę dóbr osobistych podlegających komercjalizacji (§2).

Jednakże przepisy dot. roszczenia informacyjnego, w szczególności wspomniany art. 479¹¹⁶ pkt. 1), KPC ogranicza zakres zastosowania do spraw, w których dochodzi do naruszenia praw, co – zdaniem niektórych – prowadzi do wyłączenia stosowania regulacji do spraw z zakresy czynów nieuczciwej konkurencji, która jest ochroną deliktową a nie ochroną praw wyłącznych. Należy przy tym podkreślić, że przed ujednoliceniem regulacji i włączeniem jej do przepisów KPC, roszczenie o udzielenie informacji nie przysługiwało dochodzącym ochrony z tytułu naruszenia zasad uczciwej konkurencji. Motyw 13 Dyrektywy 2004/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej przewiduje jednak możliwość rozszerzenia przepisów dyrektywy, czyli też przewidzianego zakresu zastosowania środków pomocniczych, na czyny nienaruszające bezwzględnych praw podmiotowych, a zatem również na czyny nieuczciwej konkurencji.

Rozbieżne wykładanie i orzecznictwo

W wyniku niejednoznacznego określenia zakresu zastosowania przepisów w KPC, w doktrynie wykształciły się trzy różne interpretacje zagadnienia. Brak jednolitości również w orzecznictwie sądów.

Po pierwsze, zgodnie z wykładnią literalną, niektórzy autorzy ograniczają możliwość złożenia wezwania do udzielenia informacji wyłącznie do spraw o ochronę praw autorskich i pokrewnych oraz praw własności przemysłowej. Taka interpretacja przepisów prowadzi do zróżnicowania zakresu stosowania środków pomocniczych w KPC, gdyż zabezpieczenia środka dowodowego oraz wyjawienia lub wydania środka dowodowego nie doznają żadnych ograniczeń w tym zakresie. Pogląd ten dominuje w dotychczasowym orzecznictwie, zatem sądy często oddalają wnioski o udzielenie informacji w sprawach z zakresu zwalczania czynów nieuczciwej konkurencji.

Po drugie, wykształciło się stanowisko, zgodnie z którym środki pomocnicze winny znaleźć zastosowania we wszystkich sprawach własności intelektualnej, jeżeli dotyczą one eksploatacji dobra niematerialnego (niekoniecznie będącego jednak przedmiotem praw podmiotowych bezwzględnych). Sąd Okręgowy w Warszawie w sprawie XXII GWo 62/21 uznał, że „jedyny wyjątek należy uczynić dla tych czynów nieuczciwej konkurencji, które dotyczą eksploatacji dóbr niematerialnych, kopiowania produktów oraz dobra niematerialnego jakim jest tajemnica przedsiębiorstwa. Tylko bowiem w tych sprawach występują charakterystyczne problemy, które były przyczyną przyznania uprawnionym silniejszych, niż w typowych sprawach cywilnych, uprawnień proceduralnych”.

Po trzecie, zgodnie z najbardziej liberalnym stanowiskiem wszystkie środki pomocnicze, włącznie z wezwaniem do udzielenia informacji, powinny być w tym samym zakresie stosowane we wszystkich sprawach własności intelektualnej, a zatem zarówno tych dot. praw autorskich i pokrewnych, praw własności intelektualnej, jak i zwalczania nieuczciwej konkurencji. Za tym szerokim rozumieniem pojęcia spraw własności intelektualnej opowiedział się m.in. Sąd Apelacyjny w Poznaniu w postanowieniu z 5.04.2022 r. (I AGz 5/22). Stwierdził, że „nie wszystkie delikty nieuczciwej konkurencji pozostają w związku z własnością intelektualną, skoro niektóre z nich wywołują potrzebę ochrony innych interesów przedsiębiorcy niż jego dobra niematerialne”, jednak wiąż niezmiennie wchodzą w zakres przedmiotowy środków pomocniczych. Za przyjęciem takiego rozwiązania przemawia przede wszystkim cel, jakiemu służyć miały wprowadzone przez nowelizację środki pomocnicze, tzn. uzyskania niezbędnych informacji o działalności obowiązanego, a w rezultacie – skutecznego dochodzenia roszczeń odszkodowawczych. Z kolei celem samej nowelizacji było zapewnienie jednolitości stosowania wspominanych przepisów we wszystkich sprawach z zakresu prawa własności intelektualnej.  

Podsumowanie

Niejednoznaczność przepisów KPC dot. roszczenia informacyjnego doprowadziła do rozbieżności w orzecznictwie, co skutkuje utrzymywaniem się niepożądanego stanu braku jednolitej praktyki Analizując orzecznictwo sądów, zauważalna jest tendencja do zawężania zakresu stosowania wezwania do udzielenia informacji do spraw wskazanych jedynie w art. 479⁸⁹ §1 KPC. Wydaje się jednak, że praktyka zmierza w stronę zliberalizowania tej kwestii i włączenia spraw zwalczania nieuczciwej konkurencji do katalogu spraw, do których zastosowanie znajdują ułatwienia dowodowe również w postaci wezwania naruszyciela do ujawnienia informacji.